Οι διαταραχές εφηβείας εμφανίζονται τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια και σχετίζονται με την έναρξη και την εξέλιξη της ήβης. Η εφηβεία αποτελεί μια σημαντική περίοδο κατά την οποία το παιδί γίνεται ενήλικας και αποκτά την ικανότητα αναπαραγωγής. Χαρακτηρίζεται από ραγδαίες σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές. Στα κορίτσια ξεκινά στην ηλικία των δέκα με δώδεκα ετών και στα αγόρια στην ηλικία των δώδεκα με δεκατεσσάρων ετών.

Μερικές από τις σημαντικότερες διαταραχές εφηβείας είναι η πρώιμη ήβη, η καθυστερημένη ήβη και οι διαταραχές εμμήνου ρύσεως (στα κορίτσια).

Διαταραχές εφηβείας : Πότε ξεκινά η εφηβεία;

Ο υποθάλαμος είναι μια περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τη λειτουργία της υπόφυσης. Η εφηβεία ξεκινά όταν ο υποθάλαμος ενεργοποιήσει την υπόφυση (αδένα στη βάση του εγκεφάλου) για να απελευθερώσει ορμόνες (FSH, LH) που διεγείρουν τις ωοθήκες για να παράγουν οιστρογόνα και τους όρχεις για να παράγουν τεστοστερόνη. Τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη ευθύνονται για  τις σωματικές και ψυχολογικές αλλαγές στην εφηβεία.

Διαταραχές εφηβείας :Πρώιμη ήβη

Μια από τις διαταραχές εφηβείας είναι η πρώιμη ήβη. Ως πρώιμη ήβη περιγράφεται η κατάσταση κατά την οποία το σώμα του παιδιού αποκτά τα πρωτογενή και δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου του πριν την ηλικία των 8 για τα κορίτσια ή πριν την ηλικία των 9 για τα αγόρια. Χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα ορμονών και ταχεία ανάπτυξη οστών και μυών.

Διαταραχές εφηβείας : Σε τι οφείλεται η πρώιμη ήβη;

Η πρώιμη ήβη στα κορίτσια συνήθως δεν οφείλεται σε κάποιο ιατρικό πρόβλημα ενώ στα αγόρια  μπορεί να συσχετίζεται με κάποια διαταραχή του κεντρικού νευρικού συστήματος. Πιο σπάνια μπορεί να είναι αποτέλεσμα λοιμώξεων, ορμονικών διαταραχών, όγκων, τραυματισμών ή εγκεφαλικών διαταραχών.

Διαταραχές εφηβείας : Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η πρώιμη ήβη;

Τα κορίτσια με πρώιμη ήβη εμφανίζουν:

  • ανάπτυξη των μαστών
  • έναρξη εμμήνου ρύσεως
  • ακμή
  • τρίχωση στο εφήβαιο
  • ταχεία αύξηση αναστήματος

Ενώ τα αγόρια:

  • αύξηση μεγέθους όρχεων και πέους
  • βαθιά φωνή
  • τρίχωση στο πρόσωπο και το εφήβαιο
  • ακμή

Ένας μικρός αριθμός παιδιών μπορεί να εμφανίσει μερική πρώιμη ήβη, δηλαδή πρώιμα σημάδια εφηβείας πολύ νωρίς (έως την ηλικία των 2 ετών). Για παράδειγμα κάποια κορίτσια παρουσιάζουν ανάπτυξη μαστού ακόμα και κατά τους πρώτους μήνες της ζωής του, η οποία μπορεί να εξαφανιστεί ή να συνεχίσει να υφίσταται χωρίς επιπλέον αλλαγές που σχετίζονται με την εφηβεία.

Σε αυτή την περίπτωση το παιδί αυτά είναι καλό να εξεταστεί από τον ενδοκρινολόγο για να αποκλειστεί  το ενδεχόμενο πραγματικής πρώιμης ήβης ή άλλων προβλημάτων υγείας. Συνήθως δεν χρειάζονται θεραπεία και τα σημάδια εφηβείας εκδηλώνονται στη σωστή ηλικία.

Διαταραχές εφηβείας : Ποιες οι επιπτώσεις της  πρώιμης ήβης;

Πιθανές επιπτώσεις της πρώιμης ήβης είναι:

  • χαμηλό ανάστημα: Όταν η περίοδος της εφηβείας ολοκληρωθεί σταματά και η ανάπτυξη του ύψους. Τα οστά των παιδιών με πρώιμη ήβη ωριμάζουν πιο γρήγορα από το φυσιολογικό. Έτσι τα παιδιά αυτά είναι συνήθως είναι ψηλότερα από τα συνομήλικά τους, όμως σταματούν να αναπτύσσονται πιο γρήγορα με αποτέλεσμα το τελικό τους ανάστημα να είναι πιο χαμηλό.
  • ψυχολογικά προβλήματα: Πολλά παιδιά με πρώιμη εφηβεία μπερδεύονται και δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους. Συχνά γίνονται επιθετικά και πολλές φορές εμφανίζουν μειωμένη αυτοεκτίμηση και κίνδυνο κατάθλιψης.

Διαταραχές εφηβείας : Πώς γίνεται η διάγνωση της πρώιμης ήβης;

Για να διαγνωστεί η πρώιμη εφηβεία ο γιατρός θα ζητήσει να γίνουν οι εξής εξετάσεις:

  • ακτινογραφία άκρας χειρός για να καθοριστεί η ηλικία των οστών και υπερηχογράφημα γεννητικών οργάνων
  • μαγνητική τομογραφία για να αποκλειστούν αιτίες πρώιμης ήβης όπως όγκοι
  • ίσως χρειαστεί να γίνει και τεστ διέγερσης με χορήγηση LHRH ενδοφλέβια (μπορεί να γίνει στο Παίδων ΜΗΤΕΡΑ)

Διαταραχές εφηβείας : Ποια η θεραπεία της πρώιμης ήβης;

Η θεραπεία της πρώιμης εφηβείας εξαρτάται από την αιτία εμφάνισης. Όταν οφείλεται σε υποκείμενη αιτία προσπαθούμε να θεραπεύσουμε το αίτιο αν είναι δυνατόν. Αν το τεστ διέγερσης είναι θετικό για κεντρική πρώιμη ήβη προχωρούμε στη χορήγηση GnRH (μία φορά το μήνα) που αναστέλλει την εφηβεία και καθυστερεί την περαιτέρω ανάπτυξη του παιδιού. Η λήψη του φαρμάκου σταματά όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία που θα ξεκινούσε κανονικά η εφηβεία.

Διαταραχές εφηβείας : Καθυστερημένη ήβη

Η καθυστερημένη ήβη αποτελεί μια από τις διαταραχές εφηβείας και παρατηρείται όταν

  • ένα κορίτσι πάνω από 13 ετών δεν παρουσιάζει ανάπτυξη των μαστών
  • ένα κορίτσι πάνω από 16 ετών δεν έχει περίοδο
  • ένα αγόρι πάνω από 14 ετών δεν παρουσιάζει ανάπτυξη του μεγέθους των όρχεων και του πέους

Συνήθως η καθυστερημένη ήβη δεν οφείλεται σε παθολογικά αίτια και αποτελεί μια καλοήθη κατάσταση. Εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια και μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες (οικογενείς). Σε σπάνιες περιπτώσεις η καθυστερημένη ήβη οφείλεται σε παθολογικά αίτια όπως διαταραχές του υποθαλάμου και της υπόφυσης ή διαταραχές ανάπτυξης των γονάδων (ωοθηκών και όρχεων). Οι διαταραχές αυτές μπορεί να οφείλονται σε όγκους, χρόνια νοσήματα, ενδοκρινοπάθειες ή σύνδρομα (όπως το σύνδρομο Kallmann, το σύνδρομο Turner, το σύνδρομο Klinefelter).

Διαταραχές εφηβείας : Πώς γίνεται η διάγνωση της καθυστερημένης ήβης;

Με την επίσκεψη στον ενδοκρονολόγο θα ζητηθεί το ιατρικό ιστορικό του παιδιού και της υπόλοιπης οικογένειας και θα γίνει ορμονικός έλεγχος και έλεγχος οστικής ηλικίας. Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να πραγματοποιηθεί εξέταση χρωμοσωμάτων (καρυότυπος).

Διαταραχές εφηβείας : Ποια η θεραπεία της καθυστερημένης ήβης;

Η θεραπεία της καθυστερημένης ήβης θα οριστεί με βάση την αιτία εκδήλωσης το προβλήματος. Αν οφείλεται σε ορμονική διαταραχή θα προχωρήσουμε σε ορμονική υποκατάσταση, αν οφείλεται σε χρόνια ασθένεια, η θεραπεία επικεντρώνεται εκεί. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντική η τακτική παρακολούθηση του παιδιού από τον ενδροκρινολόγο για να ελέγχεται το ύψος, το βάρος και η εξέλιξη της εφηβείας.

Διαταραχές εφηβείας : Διαταραχές εμμήνου ρύσεως

Η έμμηνος ρύση είναι η φυσιολογική αποβολή αίματος από τον κόλπο κάθε μήνα. Φυσιολογικά η περίοδος ξεκινά σε ηλικίες μεταξύ 10 και 15 ετών. Κάθε κύκλος διαρκεί περίπου 28 ημέρες. Η διατήρηση της σταθερότητας του κύκλου βασίζεται στην ισορροπία των ορμονών (προγεστερόνη, οιστρογόνα). Όταν αυτές διαταραχθούν, διαταράσσεται και ο κύκλος.

Η διαταραχές εμμήνου ρύσεως μπορεί να οφείλονται σε διάφορους παράγοντες όπως:

  • το άγχος
  • η υπερβολική άσκηση
  • η παχυσαρκία
  • οι διαταραχές της αυξητικής ορμόνης
  • το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
  • το σύνδρομο Turner
  • οι διαταραχές του θυρεοειδούς

Διαταραχές εφηβείας : Ποιες είναι οι διαταραχές εμμήνου ρύσεως;

Οι διαταραχές χωρίζονται με βάση τη διάρκεια του κύκλου σε:

  • συχνομηνόρροια
  • αραιομηνόρροια
  • πρωτοπαθής αμηνόρροια
  • δευτεροπαθής αμηνόρροια (σε ενήλικες γυναίκες)

Με βάση την ποσότητα του αίματος σε:

  • ολιγομηνόρροια
  • μηνορραγία
  • πολυμηνόρροια
  • μητρορραγία

Διαταραχές εφηβείας : Πώς γίνεται η διάγνωση και θεραπεία των διαταραχών εμμήνου ρύσεως;

Ο ενδοκρινολόγος θα ζητήσει να γίνουν οι εξής εξετάσεις:

  • αίματος
  • ορμονικός έλεγχος
  • υπερηχογράφημα

Ανάλογα με τα αποτελέσματα θα γίνει συστηθεί και η αντίστοιχη θεραπεία. Όταν για παράδειγμα οι διαταραχές εμμήνου ρύσεως οφείλεται σε διαταραχές θυρεοειδούς θα αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή.