Ο όρος διαταραχές αύξησης χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού, είτε αυτό σημαίνει πως το παιδί αναπτύσσεται πιο γρήγορα, είτε πιο αργά από άλλα παιδιά ίδιας ηλικίας. Η μέτρηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη διαγνωστική προσέγγιση παιδιών που παρουσιάζουν τέτοιου είδους διαταραχές.
Διαταραχές αύξησης και καμπύλη ανάπτυξης
Η φυσιολογική ανάπτυξη ορίζεται με βάση της καμπύλες ανάπτυξης παιδιών που μας δείχνουν αν οι μεταβλητές ύψος, βάρος, δείκτης μάζας σώματος κινούνται σε κανονικά πλαίσια. Στο τέλος κάθε καμπύλης αναγράφονται αριθμοί (3, 10, 25, 50 κτλ) που αντιστοιχούν σε εκατοστιαίες θέσεις. Όταν για παράδειγμα ένα παιδί βρίσκεται στην 50η εκατοστιαία θέση σημαίνει πως μισά παιδιά είναι ψηλότερα και μισά πιο κοντά από αυτό.
Ο μεγαλύτερος αριθμός των παιδιών με φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης βρίσκεται μεταξύ της 3ης και της 97ης εκατοστιαίας θέσης. Τα παιδιά που βρίσκονται σε θέσεις πριν την 3η ή μετά την 97η παρουσιάζουν διαταραχές αύξησης.
Διαταραχές αύξησης: Χαμηλό ανάστημα
Μια από τις διαταραχές αύξησης είναι το χαμηλό ανάστημα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα παιδιά των οποίων το ύψος βρίσκεται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση της καμπύλης ανάπτυξης. Έχοντας ως δεδομένο πως τα παιδιά όταν περνούν τα τρία έτη, ψηλώνουν κατά 5 εκατοστά περίπου κάθε χρόνο, μπορούμε να διακρίνουμε πότε ένα παιδί αναπτύσσεται πιο αργά, από ένα άλλο που είναι απλά μικρόσωμο.
Διαταραχές αύξησης: Αιτίες χαμηλού αναστήματος
Γενετικοί παράγοντες αποτελούν τη συχνότερη αιτία χαμηλού αναστήματος. Το οικογενές ή γενετικά χαμηλό ανάστημα αναφέρεται σε παιδιά των οποίων οι γονείς έχουν χαμηλό ύψος. Αυτά τα παιδιά βρίσκονται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση, αλλά έχουν φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης. Εισέρχονται κανονικά στην εφηβεία και το τελικό ύψος τους είναι φυσιολογικό, ανάλογο βέβαια του γενετικού δυναμικού τους. Μια άλλη αιτία χαμηλού αναστήματος είναι η ιδιοσυστατική καθυστέρηση. Σε αυτή την περίπτωση τα παιδιά βρίσκονται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση και ο ρυθμός ανάπτυξής τους είναι οριακά φυσιολογικός. Εισέρχονται καθυστερημένα στην εφηβεία και το τελικό ανάστημά τους καθορίζεται από κληρονομικούς παράγοντες.
Το χαμηλό ανάστημα μπορεί να οφείλεται και σε παθολογικά αίτια που επιβραδύνουν το ρυθμό ανάπτυξης του παιδιού. Αυτά είναι :
- σκελετικές δυσπλασίες (αχονδροπλασία)
- δυσμορφικά σύνδρομα (σύνδρομο Prader-Willi)
- γενετικά σύνδρομα (σύδρομο Down, σύνδρομο Turner)
- παθήσεις γαστρεντερικού συστήματος (κοιλιοκάκη, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου)
- ενδοκρινολογικές παθήσεις (υποθυρεοειδισμός, έλλειψη αυξητικής ορμόνης, σύνδρομο Cushing)
- χρόνια νοσήματα (παθήσεις νεφρών)
- ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης
Διαταραχές αύξησης: Διάγνωση χαμηλού αναστήματος
Ο γιατρός θα ζητήσει ένα πλήρες οικογενειακό και ατομικό ιστορικό και θα προχωρήσει σε κλινική εξέταση. Στη συνέχεια θα ζητήσει να γίνουν εξετάσεις που περιλαμβάνουν:
- αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο
- ορμονικό έλεγχο
- ακτινογραφία άκρας χειρός για τον προσδιορισμό της οστικής ηλικίας
- αιματολογικός και απεικονιστικός έλεγχος της υπόφυσης
- ειδικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης, τεστ διέγερσης αυξητικής ορμόνης (γλυκαγόνη, κλονιδίνη, προπανολόλη, l-dopa)
Διαταραχές αύξησης: Θεραπεία χαμηλού αναστήματος
Η θεραπεία για το χαμηλό ανάστημα θα εξαρτηθεί από την αιτία της διαταραχής, την ηλικία και την γενικότερη υγεία του παιδιού. Ο γιατρός παρακολουθεί τακτικά το παιδί για να ελέγχει το ρυθμό ανάπτυξής του. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πως στην περίπτωση του υποθυρεοειδισμού χορηγείται λεβοθυροξίνη, στην περίπτωση ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης χορηγείται η ορμόνη αυτή, ενώ σε παιδιά με σκελετικές δυσπλασίες η αντιμετώπιση είναι χειρουργική.
Διαταραχές αύξησης: Υψηλό ανάστημα
Στις διαταραχές αύξησης ανήκει και το υψηλό ανάστημα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα παιδιά με ύψος πάνω από το 97η εκατοστιαία θέση. Συνήθως όταν ένα παιδί (ιδίως αν είναι αγόρι) είναι πιο ψηλό από τα υπόλοιπα της ίδιας ηλικίας δεν προβληματίζει τους γονείς, εκτός από την περίπτωση ενός πολύ ψηλού κοριτσιού.
Διαταραχές αύξησης: Αιτίες υψηλού αναστήματος
Η πρώιμη ήβη αποτελεί αιτία αύξησης του ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού καθώς και της οστικής του ηλικίας. Τα παιδιά με πρώιμη ήβη εμφανίζουν αρχικά αυξημένο ύψος, όμως το τελικό τους ανάστημα μπορεί είναι χαμηλό. Μια άλλη κατηγορία είναι το οικογενές υψηλό ανάστημα, που αφορά παιδιά με ψηλούς γονείς. Ο ρυθμός ανάπτυξής τους είναι φυσιολογικός, η έναρξη της εφηβείας γίνεται κανονικά και το τελικό τους ύψος είναι ανάλογο του γενετικού υποστρώματος τους.
Το υψηλό ανάστημα μπορεί να οφείλεται επίσης σε:
- χρωμοσωμικές ανωμαλίες (σύνδρομο Klinefelter, ομοκυστινουρία)
- γενετικές διαταραχές (σύνδρομο Sotos ή σύνδρομο Marfan)
- υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης
- ενδοκρινολογικές παθήσεις (υπερθυρεοειδισμός)
- παχυσαρκία
Διαταραχές αύξησης: Διάγνωση υψηλού αναστήματος
Η διάγνωση θα βασιστεί στο ιατρικό ιστορικό του παιδιού και των γονιών, στο στάδιο της εφηβείας και στα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει κάθε σύνδρομο. Και για αυτή τη διαταραχή αύξησης θα θα πραγματοποιηθεί:
- αιματολογικός και ορμονικός έλεγχος
- ακτινογραφία άκρας χειρός για τον προσδιορισμό της οστικής ηλικίας
- απεικονιστικός έλεγχος της υπόφυσης
- εξετάσεις για τον προσδιορισμό των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης
Διαταραχές αύξησης: Θεραπεία υψηλού αναστήματος
Ο τρόπος αντιμετώπισης του υψηλού αναστήματος θα εξαρτηθεί από την αιτία της διαταραχής. Για παράδειγμα, όταν οφείλεται σε πρώιμη ήβη ή υπερθυρεοειδισμό μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή.
Διαταραχές αύξησης: Ποιος ο ρόλος της διατροφής
Το ανώτερο ύψος στο οποίο μπορεί να φτάσει ένα παιδί καθορίζεται κυρίως από τα γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και φυσικά από την γενική κατάσταση της υγείας του. Πολύ σημαντικό ρόλο όμως παίζει και η διατροφή του. Ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο, με τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες, φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά σε συνδυασμό με άσκηση και ποιοτικό ύπνο, επηρεάζουν θετικά την ανάπτυξη των παιδιών.